Draagvlak moet je verdienen!

Draagvlak kun je niet kopen of maken. Draagvlak moet je verdienen! Ik denk dat daar tegenwoordig veel verwarring over is. Je kijkt naar het journaal en je ziet leiders in de wereld die onwaarheden vertellen. We zien heersers die mensen bespelen en onderdrukken en daardoor toch veel lijken te verkrijgen. Vaak betreft dit het winnen van een verkiezing of het bemachtigen van een positie of functie. Maar is dat draagvlak…? Nee zeker niet, dit gaat altijd over “macht”. Er zijn weliswaar machtige leiders met veel draagvlak, maar macht is echt iets anders dan draagvlak. Okay, zul je zeggen maar waarom is dit nu zo interessant? Nou…ik zie dat het vaak door elkaar gebruikt wordt. Draagvlak en macht zijn wel vaak met elkaar verbonden, maar zijn echt losstaande begrippen. Ik leg het je graag even uit, zodat je weet wanneer macht verandert in onmacht.

“Draagvlak” wordt in de literatuur beschreven als de acceptatie van een nieuw idee of nieuwe aanpak. Draagvlak binnen landen, gemeentes of organisaties zorgt ervoor dat politici, managers en leiders beslissingen kunnen nemen waar de grote groep (kiezers, inwoners, medewerkers) achter staat.

Kijken we naar het begrip “macht” dan is dat veel meer het hebben van invloed op het gedrag van een ander, zodat deze naar jouw wens gaat handelen. Dit gaat dus veel meer over grip krijgen op iemands gedrag. En dat kan bereikt worden door beïnvloeding zowel op positieve als ook op zeer negatieve wijze. Zelfs door het toepassen van dwang en geweld.

Er zijn verschillende soorten van macht: dwingende macht, belonende macht, hiërarchische/legitieme macht, deskundigheidsmacht en identificatie macht.

Het mag duidelijk zijn dat de “dwingende en belonende macht” beperkt houdbare macht is. Zolang de oorlogswapens bekostigd en de onderdanen betaald kunnen worden, zal deze macht er zijn. Maar komt de bodem van de schatkist in zicht, zal de leider vallen. Dit is ook de belangrijkste reden voor de armoede in derdewereldlanden waar de dictator al het belastinggeld richting zijn belangrijkste onderdanen laat gaan. En waarom in deze landen zoveel geld naar defensie gaat ondanks dat er geen cent over is voor belangrijke basisvoorzieningen als voedsel en schoon drinkwater.

De “hiërarchische/legitieme macht” is veel meer de macht die wij in de Europese wereld kennen. Binnen het overheidsapparaat zien we duidelijk hoe deze macht verdeeld is. We kennen de Eerste en de Tweede Kamer, het kabinet, de provincies en de gemeentes. Daaronder liggen veel heldere wettelijke afspraken die tegenwoordig ook steeds meer Europees zijn vastgelegd. En overal is de hiërarchie duidelijk en is de macht legitiem verdeeld.

“Deskundigheidsmacht” vindt plaats op basis van kennis. Je ziet dit veel voorkomen in de wetenschap. Bijvoorbeeld tijdens de pandemie is deze macht van de wetenschappers duidelijk voelbaar en zichtbaar geweest.

“Identificatie macht” zie je tegenwoordig goed bij influencers die voor bepaalde groepen aantrekkelijk zijn om zich mee te identificeren. Een onderzoek van de BBC over de vraag wat het beste werkt om jongeren gezonder te laten eten wees uit dat wanneer iconen uit de sport of muziek gezond eten promoten, dit het meeste effect had.

Deze laatste twee machtsvormen, deskundigheidsmacht en identificatiemacht, komen het meeste in de buurt van draagvlak. Ze zijn er namelijk echt op gericht om groepen mensen blijvend mee te nemen en acceptatie te laten ontstaan over een nieuw idee of nieuwe aanpak.

Echter is draagvlak niet maakbaar. Draagvlak gaat veel meer om het investeren in het proces met en tussen mensen. Je bouwt dus aan de menselijke relatie. Je verdiept je in wat zij ervaren. Dat doe je door vanuit hun intrinsieke waarden, missie en visie te handelen. Zo’n proces kost ook energie en geld maar is veel geleidelijker. Het proces om te komen tot draagvlak kun je ook inrichten en dus maken. Maar het duurt relatief veel langer. Het is ook onvoorspelbaarder. Het grote voordeel is echter dat het veel duurzamer is en dat het aansluit bij de realiteit van iets waarin mensen oprecht in geloven. Zelfs als ze er heel goed over nagedacht hebben en tegenslagen moeten doorstaan. Het is een duurzaam proces.

Tsja…en dan kom ik toch nog even terug bij die hiërarchische/legitieme macht. Die macht die we met elkaar afgesproken hebben en niet voor niets altijd als derde uit het rijtje van vijf machtsvormen genoemd wordt. Hij valt er een beetje tussenin. Het is de macht die we in ons besturende/politieke orgaan hebben ontwikkeld. Wanneer we deze macht niet, net zoals de deskundigheidsmacht en identificatiemacht, van draagvlak voorzien, zal hij verdwijnen. Dan zal deze macht veranderen in onmacht. Dit is in ons land en op andere plekken in de wereld op dit moment merkbaar en voelbaar. Je ziet dat door de verdeeldheid van politiek leiderschap. Dat er te weinig energie in de relatie van politici met elkaar en met de kiezers, inwoners wordt gestoken. Dat mede daardoor er geen wederzijds vertrouwen is. En dat er dus steeds minder draagvlak ontstaat voor nieuwe ideeën en aanpak. Mede daardoor is er ook geen duurzame invloed op gedrag (macht). Pas wanneer er opnieuw geïnvesteerd wordt in dit proces kan er draagvlak ontstaan. Dat is hard werken en een spel van veel naar elkaar luisteren en met elkaar praten. Van bedenken en het nemen van besluiten. Gewoon kei- en keihard werken. Want draagvlak moet je verdienen!

Nieuwsgierig hoe je draagvlak kunt verdienen? Hoe je duurzaam investeert in je organisatie en in het proces met en tussen mensen?